Гуйлгачдын баярхал

/Үлгэр/

Хэзээ ч юм, хаана ч юм нэгэн хотод хөлгүй баячууд, үгээгүй гуйлгачидтай зэрэгцэн эвтэй найртай амьдардаг байжээ. Гуйлгачид сав л хийвэл баячуудаас хоосон алгаа тосон хоёр нүднээсээ нулимс бөмбөрүүлэн гуйлга гуйж, хоног сарыг өнгөрөөдөг гэнэ. Уг нь цагтаа хэнээс ч дутамгүй баян хангалуун, эрх мэдэл ихтэй байсан ч амин хувиа боддог, алдар нэрэнд дурладаг зангаасаа болж хоорондоо хэмлэлдэн үгээгүй хоосны туйлд хүрсэн тэр хүмүүс ядуу, доод амьдралд шилжсэн ч харин нэрэлхүү, их зангаа тавиагүй аж. Дэг журам, зохион байгуулалтанд дургүй гуйлгачид толгойгоо ажиллуулбал хэнээс ч дутахгүй амьдрах нь үнэн боловч аль болох бэлэн хоол ам руу нь орж ирэхэд дуртай байдаг ажээ. Зөвлөлдөн зөвлөлдөн сонгосон толгойлогчид нь өнөөх хэдэн гуйлгачдаа мунхруулж, чулуу хөөлгөж баячуудын өгсөн хэдэн зоосоор өөрсдийгөө бүрчихээд, жинхэнэ эздийг нь “нүглийн нүдийг гурилаар хуурдагийн” үлгэрээр өнөө маргаашд нь өнхрүүлчихэлгүй голыг нь дөнгөж зогоон амьдруулна. Ганц хоёрын зэрэг овсгоотой, эрүүл нэг нь баячуудын орд харшид очин хамаг хар бор ажлыг нь хийж морь нохой мэт зүтгэхээ нэр төрд тооцно. Баячууд ч цөс ихтэй энэ гуйлгачидтай хуншгүй харьцаж хилэгнүүлбэл, хэдий цөөхүүлээ ч аюултайг мэдэх тул нааш харж инээн, цааш харж ярвайн гуйсан хүссэнийг нь өгч, толгойг нь илсээр эвцэж зохицон амьдарсаар. Харин өгсөн хандив, өглөгийн ихэнх хувь жинхэнэ гуйлгачдад хүрдэггүй байснаар үл барам шинээр төрсөн хүүхэд бүр толгойлогчдийн залгисан зээлийг насан туршдаа төлөх өртэй төрдөг байлаа. Амьдрал энэ маягаар урагшилж, өдөр хоног урссаар...


Гэтэл нэгэн өдөр гайгүй томоохон баяны гэрт гай таарч, орд шилтгээнийх хэсэг багана нуржээ. Ордонд амьдардаг ганц хоёрын зэрэг хүмүүс осолдож, нилээн хэдэн хүн гэмтэв. Баяныхан ордны дээвэр тааз тэр чигтээ нурж унахаас болгоомжилж хэд хоног сэрэмжтэй байсан ч нэг их гутарсангүй. Гэтэл насандаа том байшинд хөл тавьж үзээгүй шавар амбаарт толгой хорогдох гуйлгачид өмнөөс нь их л үймэлдэн сандарцгаав гэнэ. Баяны харш биш ядуусын суурин хөл толгойгүй болтлоо замбараагаа алдан, амтай бүхэн баяныг өрөвдөн халаглав. Тэдний бэлэн хоолоор гэдсээ дүүргэж сурсан гуйлгачдын толгойлогсод ахин бэл хураах замаа засан тэдэнд хайртай дүр эсгэн, ядуусаа уриалав. Гэнэхэн гуйлгачдын өрөвдсөн, бас цочирдсон сэтгэлээр далимдуулан цаг үргэлж ивээн тэтгэж асан, энхрий хайрт баячууддаа туслахыг ятган сэнхрүүлж, хэдэн ядуус тэрүүхэн зуураа хэсэг бужигналджээ.


Эхчүүд өлсөж цангасан үрсийнхээ үмх талхнаас, эмч нар өвдөж зовсон өвчтөнүүдэд зориулах эм тарианаасаа, идэр эрчүүд эхнэр хүүхдээ тэжээх хөлсний хэдээсээ илүүчлэв. Хүний дор орохгүй гэсэн бардам зантайдаа, хэдий гуйлгачин ч баярхах дуртай төрхөндөө баригдан, сэтгэл хорогдож байвч бусдын жишгийг даган, хөлтэй хөлгүй, хараатай хараагүй, эрүүл өвчтэй бүх ядуус хандив өргөв. Бас ч гэж үргэлж авч байгаагүй, тэр баян хүмүүст нэг удаа өгч үзсэн юм гэж сэтгэлээ хуурах гэсэндээ өөрсдийгөө яая гэсэн нүцгэн гуйлгачид, хэн нь ч нэг насаараа хөдөлмөрлөөд оломгүй арвин зоос дундаасаа цуглуулжээ. Уг нь өөрсдөөсөө харамлан байж баячуудад хураасан хөрөнгийг зарцуулсан бол ядуусын суурингийн өчнөөн хүн орох амбаартай болох байжээ. Үхлээ хүлээж хэвтээ бяцхан жаалууд олон намрыг үзэж болох байжээ. Болъё гэх нь ээ ядаж хэдэн ядуус баячуудын дунд амьдарч, хэзээ нэгэн өдөр буцаж ирээд гуйлгачин амьдралааас салах замыг заан сэнхрүүлэх байжээ. Харин баячуудын төлөө зүгээр л чин сэтгэлээсээ залбирчихад тэдний зүгээс өөр тус шаардлагагүй байв.


Байшингийн нь нэг багана хэмхэрлээ гээд баяных тэгтлээ зутарсан зүйлгүй, бусад баяд ч нэг их сандарсан юмгүй. Их үсрээд харамссанаа илэрхийлж, ганц хоёр хүн туслуулахаар илгээснээс цаашгүй. Угаас тэднийх өглөг хандиваар дутаж хотойхгүй баян, хөлс хүчээр няцаж цуцахгүй хөдөлмөрчийг нь мэдэж байгаа тул өөрөө өөрсдийнхөө л баганийг бэхлэхээр ханцуй шамлав. Гэтэл шалдан хэдэн гуйлгачны тэргүүн өөрснөөсөө бараг "дээрэмдсэн" хөнжил дэвсгэр тас тэвэрсээр бараалхав. Баяных тэднийг хараад нулимс мэлмэрүүлэн тэврэн авч, зовсон цагт нөхрийн чанар хэмээн зулгуйдан найрсаг угтжээ. Харин гэдрэг харьсных нь дараа гуйлгачдийн цус, нулимсаа цуглуулан хураасан хэдэн зоосыг хялайн хараад “Ээ дээ энэ өчүүхэн хэдэн зоосоор юу ч хийх билээ. Нохойны үүр шинээр барихад л хүрэх юм даг уу даа?” гэжээ.


О.Агиймаа

2010/03/22